24 lutego 2022 roku rosja napadła na Ukrainę. Przez niecały rok na terytorium naszych sąsiadów dokonano niewyobrażalnych rzeczy, przez które ginęli niewinni ludzie. Wojna przyniosła ze sobą też atak na kulturę i wiedzę. W obliczu wojny Ukraina utraciła biblioteki. Nie wiadomo, ile z nich zostało całkowicie zniszczonych, ile uszkodzonych, a ile znajduje się na skraju przetrwania. Na okupowanych terenach biblioteki, jak i inne obiekty kultury były niszczone doszczętnie, uszkadzane lub plądrowane przez rosyjskich okupantów. Skala zniszczeń księgozbiorów w tej chwili jest niemożliwa do oceny. Dziś chciałam zwrócić uwagę na to, co się dzieje w ukraińskich bibliotekach i na to, jak bibliotekarze radzą sobie w trudnych czasach.
Wielokrotnie wyraziłam swoją solidarność z Bibliotekarkami i Bibliotekarzami w Ukrainie oraz obywatelami tego kraju, a także stanowczo sprzeciwiłam się rosyjskiej agresji. Już w pierwszym dniu ataku informowałam o zamknięciu Ukraińskiej Biblioteki Narodowej im. Wladimira Wiernadskiego, pomocy dla Ukraińców przybywających do Polski (bibliotekarskiej i nie tylko), a także uruchomiłam serwis #SolidarnizUkrainą z pomocnymi materiałami dla bibliotekarzy. Dużą pomocą okazały się e-booki w języku ukraińskim, które udało się udostępnić w porozumieniu z wydawcami (mimo utrudnionych kontaktów na terenach wówczas bombardowanych) oraz akcja #SercedlaUkrainy, dzięki której polskie biblioteki okazały solidarność i wskazywały przyjazne miejsca dla obywateli Ukrainy. To tylko kilka kwestii, o których mogę napisać.
W tym tekście postaram się przybliżyć kilka przykładów strat poniesionych przez ukraińskie środowisko bibliotekarskie. Przykłady pochodzą z ukraińskich stron rządowych. Można na nich zgłaszać zbornie i skalę zniszczeń dokonanych przez rosjan. Witryny te pełnią nie tylko funkcję informacyjną. Ich celem jest przede wszystkim dokumentowanie i zbieranie dowodów przeciwko rosyjskiej agresji na potrzeby postępowań karnych w Międzynarodowym Trybunale Karnym w Hadze.
Aby pokazać skalę barbarzyństwa rosjan publikuję od razu pięć artykułów. W najbliższym czasie opublikuję kolejne teksty o ukraińskich bibliotekach w obliczu wojny. Będą to materiały znalezione przeze mnie i relacje bibliotekarzy z Ukrainy.
Czernihowska Obwodowa Biblioteka dla Młodzieży
Od 1980 roku w zabytkowym budynku po dawnym Muzeum Starożytności Ukraińskich im. W. Tarnowskiego, działała Czernihowska Obwodowa Biblioteka dla Młodzieży (Чернігівська обласна бібліотека для юнацтва). W noc 11 marca 2022 roku rosyjskie samoloty zrzuciły trzy 500-kilogramowe bomby odłamkowo-burzące m.in. na stadion i bibliotekę. Zniszczona została ściana książnicy, dach, drzwi, okna, podłogi, stropy wewnętrzne… wszystko, włącznie z częścią zbiorów. Miejsce pracy ponad 30 bibliotekarzy i 10 tys. czytelników zostało unicestwione, a przed budynkiem powstałe lej po wybuchu.
W tym artykule zobaczysz filmy będące dowodem zbrodni, a także dowiesz się więcej o działaniach bibliotekarzy.
Doniecka Obwodowa Biblioteka dla Dzieci
Szczególnie zachęcam do zapoznania się z relacją przyjaciół z Ukrainy, którzy opisali swoją sytuację w trudnych czasach oraz losy biblioteki. Ten przykład pokazuje, jak bezduszni są żołnierze władimira putina.
Doniecka Obwodowa Biblioteka dla Dzieci po trudnych losach rozpoczęła ponownie swoją działalność w Mariupolu. Mieście, które praktycznie zrównano z ziemią, a przez atak rosji zginęło wielu niewinnych ludzi. Części pracowników biblioteki udało się uciec z piekła okupacji. Obecnie przebywający w Zaporożu działają w nowych warunkach i za wszelką cenę próbują odrodzić bibliotekę. Nazywają ją „Biblioteką w walizce”.
Biblioteka w Siewierodoniecku
W wyniku ostrzału miasta Siewierodonieck (obwód Ługański) została zniszczona Miejska Biblioteka Publiczna (Сєвєродонецька міська публічна бібліотека). Pierwsze zdjęcia z uszkodzoną fasadą budynku, wybitymi oknami, śladami pożaru we wnętrzach i zniszczonymi przestrzeniami pojawiły się w lipcu 2022 roku.
Tutaj pełen obraz zniszczeń, opis pracy bibliotekarzy i słowo o rekomendacjach dla każdego wysiedlonego bibliotekarza.
Czernihowska Obwodowa Biblioteka Naukowa
Wraz z bombardowaniem centrum Czernihowa (obwód czernihowski) uszkodzono zabytkowy budynek Czernihowskiej Obwodowej Biblioteki Naukowej im. V. G. Korelenko (Чернігівська обласна універсальна наукова бібліотека імені В. Г. Короленка), która jest główną i największą biblioteką w regionie gromadzącą 868 tys. zbiorów. W wyniku ostrzału w nocy z 29 na 30 marca 2022 roku budynek został pozbawiony okien, naruszono konstrukcję dachu, w ścianach powstały pęknięcia, zniszczono sprzęty potrzebne do pracy.
Na tej stronie prezentuję skalę zniszczeń, linkuję do zbiórki na rzecz biblioteki i wspominam o kilku akcjach podjętych przez bibliotekarzy.
Charkowska Państwowa Biblioteka Naukowa im. Korolenko
Харківська державна наукова бібліотека ім В.Г. Короленка to druga pod względem wielkości zbiorów (7,2 mln) po Bibliotece Narodowej Ukrainy. Tutaj można przeczytać więcej o historii biblioteki i zobaczyć zdjęcia. Z pewnością ta strona zostanie uzupełniona o przykre zdarzenia wojenne z marca 2022 roku. Przez falę uderzeniową uszkodzona została elewacja budynku biblioteki, wybite okna, świetlik z witrażem, fortepian i dwa regały. Uszkodzony został także księgozbiór, a część unikatowych zbiorów pozostawała zagrożona.
W dalszej części publikuję kolejne zdjęcia oraz zachęcam do udzielenia pomocy tej bibliotece.
W serii „Ukraińskie biblioteki w obliczu wojny”:
- Biblioteka dla młodzieży zamieniona w ruinę po ataku bombowym
- Drugie życie Donieckiej Obwodowej Biblioteki dla Dzieci
- Zniszczona przez ostrzał biblioteka w Siewierodoniecku
- Zabytkowy budynek czernihowskiej biblioteki uszkodzony po bombardowaniu
- Stan drugiej największej biblioteki w Ukrainie po ataku rosjan
- Wędrująca biblioteka, czyli jak wygląda koło ratunkowe ługańskej biblioteki
- Splądrowana, zniszczona i zaminowana ukraińska biblioteka – kolejny przykład rosyjskiej agresji
- serwis dla bibliotekarzy #SolidarnizUkrainą z mnóstwem informacji i bezpłatnych materiałów do pobrania
Za pomoc merytoryczną przy powstaniu tekstów dziękuję Larysie Luhovej, dyrektor Lwowskej Obwodowej Biblioteki dla dzieci i wiceprezes Ukraińskiego Stowarzyszenia Bibliotek.
Źródło zdjęć: Ministerstwo Kultury i Polityki Informacyjnej Ukrainy