O pracy bibliotekarzy w trudnym czasie w Ługańskiej Biblioteki Obwodowej opowiadają Yuliya Lysyuk z biblioteki oraz Larysa Luhova, dyrektor Lwowskej Obwodowej Biblioteki dla dzieci i wiceprezes Ukraińskiego Stowarzyszenia Bibliotek.
Ługańska Biblioteka Obwodowa przeżyła już drugą ewakuację. Wraz z wybuchem wojny w 2014 roku biblioteka przeniosła się do Starobielska, miasta położonego 70 km od linii frontu. Tutaj, pod marką Good library, Ługańska Obwodowa Uniwersalna Naukowa Biblioteka rozpoczęła nowe życie, zademonstrowała użytkownikom i odwiedzającym nowy format dostępnej biblioteki z naciskiem na edukację pozaformalną, technologie informatyczne i integrację. Młody zespół biblioteki przez sześć lat zaskakiwał kolegów nieformalnym podejściem, oryginalnymi wydarzeniami i nową koncepcją biblioteki.
Na początku marca 2022 roku wojska rosyjskie zajęły Starobielsk. W pierwszych dniach okupacji bibliotekarzom udało się wywieźć część wyposażenia, dokumenty statutowe i rzeczy osobiste. Biblioteka zawiesiła swoją działalność.
„Wędrująca biblioteka nas uratowała”
W marcu i kwietniu większość bibliotekarzy Good library ewakuowała się na tereny kontrolowane przez Ukrainę. Bibliotekarze znaleźli się w różnych częściach kraju – Czerkasach, Dnieprze, Zakarpaciu i Kijowie. Aby ratować bibliotekę, w kwietniu bibliotekarze uruchomili nie tylko nowy, ale ratujący format pracy – projekt Wędrująca Biblioteka. W dziewięć miesięcy Good library zamieniła się w podróżującą bibliotekę. Fizycznie biblioteka znajduje się w Czerkasach, gdzie obecnie pracuje większość zespołu. Bibliotekę wspierają Czerkaska Biblioteka Młodzieżowa i Regionalne Centrum Młodzieżowe, w którym znajduje się główne biuro biblioteki, a sami bibliotekarze aktywnie rozwijają współpracę z centrum młodzieżowym, wspólnie organizując imprezy edukacyjne dla młodzieży Czerkas i imigrantów.
Po ewakuacji Wędrująca biblioteka skupiła się na triadzie głównych zadań, a mianowicie:
- wspieraniu bibliotekarzy i użytkowników, którzy również uciekli przed okupacją z gorących terenów kraju, utrzymywanie stałego kontaktu, wzajemne pomaganie dostępnymi zasobami,
- głośnym mówieniu o ukraińskich książkach, ich autorach i ukraińskich wydawnictwach,
- rozpowszechnianiu unikalnych doświadczeń biblioteki zdobytych w ostatnich latach, w szczególności dzieleniu się z kolegami podstawowymi zasadami tworzenia zespołu, tworzenia od podstaw zasobu biblioteki.
Pierwsze wirtualne kroki
Początkowo Wędrująca biblioteka działała wyłącznie jako wirtualna, stopniowo przywracając swoich aktywnych użytkowników i dodając nowych do projektu. Potem zaczęła też organizować wydarzenia offline. Ponieważ część pracowników i stałych użytkowników pozostała w okupacji, stara strona na Facebooku musiała zostać zamknięta ze względów bezpieczeństwa. Obecnie podróżująca Good Library działa na rezerwowej stronie Facebooka „Łuhansk OUN_B”. Biblioteka zapełnia tę stronę wpisami o wydarzeniach i projektach partnerskich, publikuje przydatne materiały dla użytkowników. Popularne sekcje to: „Pomoc psychologiczna” (porady psychologów), „Informacji” (lista przydatnych i wiarygodnych źródeł informacji o znalezieniu tymczasowego schronienia, wysokiej jakości ukraińskich treści i bezpłatnych możliwościach edukacyjnych), „LitOglyadka” (recenzje książek popularnej literatury ukraińskiej i światowej), wideorubryka „Warsztaty podróżnicze” z elementami arteterapii. I wreszcie rubryka wsparcia „Zbiórka pieniędzy dla sił zbrojnych”.
Bibliotekę Wędrująca można zobaczyć również na kanale Telegram. Jest to środowisko, w którym biblioteka podsumowuje wszystkie gromadzone co miesiąc materiały – recenzje literackie, wybory książek, refleksje w postaci osobnych artykułów.
Na Instagramie podróżujący bibliotekarze skupili się na projekcie lingwistycznym „Dalebi”, który w formacie reels bada specyfikę ukraińskiej ortografii.
Dość popularna jest Strona Good Library/Wędrująca Biblioteka na Twitterze. Publiczność Twittera jest zaniepokojona „denazyfikacją kultury ukraińskiej” w tymczasowo okupowanych miastach, niszczeniem malowideł ściennych z ukraińską poezją w Starobielsku, „denazyfikacją ukraińskich książek”, losem ukraińskich książek w okupowanych miastach. Za każdym razem każdy taki tweet na stronie biblioteki jest w stanie nie tylko rozpalić dyskusję, ale także poszerzyć grono odbiorców, którym na tym zależy.
Kolejnym etapem restartu biblioteki jest promocja kanału bibliotecznego Good Library/Wędrująca Biblioteka na YouTube. Bardzo popularnym wśród kolegów bibliotekarzy jest videopodcast „Bibliotekarka jest spoko”. W filmikach młodzi bibliotekarze poruszają szczególnie drażliwe tematy, takie jak: co zrobić z rosyjskimi klasykami, które książki należy usunąć z kolekcji; jakie stereotypy biblioteczne wciąż nie pozwalają nam żyć; jak przeformatować tradycje biblioteczne itp. Na tym kanale pojawią się także filmy z życia do 24 lutego – wideorecenzje książek, lokalny projekt historyczny „Top-top obwodem Ługańskim”, który bada tożsamość kulturową obwodu ługańskiego.
Inną popularną usługą biblioteki objazdowej jest joga, która jest prowadzona offline i online. Również ponownie uruchomiono wolontariacką sieć klubów programistycznych dla dzieci i młodzieży w ramach projektu „Code Club Ługańsk”. Te kluby również w większości podróżują i działają online. Do projektu dołączają mentorzy-wolontariusze, którzy za darmo uczą dzieci programowania w różnych obszarach.
Obecnie zespół ługańskiej Biblioteki Obwodowej jest rozproszony w czterech miastach kraju. Tymczasowy adres to Czerkasy. Biblioteka już zadomowiła się w tym mieście i rozpoczyna pracę w trybie offline, gromadząc nową kolekcję książek. Po wyzwoleniu macierzystego regionu Good Library/Wędrująca Biblioteka zamierza wrócić do regionalnego centrum – miasta Ługańsk. I po raz trzeci zacząć wszystko od nowa.
W serii „Ukraińskie biblioteki w obliczu wojny”:
- Biblioteka dla młodzieży zamieniona w ruinę po ataku bombowym
- Drugie życie Donieckiej Obwodowej Biblioteki dla Dzieci
- Zniszczona przez ostrzał biblioteka w Siewierodoniecku
- Zabytkowy budynek czernihowskiej biblioteki uszkodzony po bombardowaniu
- Stan drugiej największej biblioteki w Ukrainie po ataku rosjan
- serwis dla bibliotekarzy #SolidarnizUkrainą z mnóstwem informacji i bezpłatnych materiałów do pobrania
Źródło zdjęć: mat.pras.