Biblioteka Narodowa przedstawia zbiór zaktualizowanych rekomendacji dotyczących bezpieczeństwa epidemicznego w bibliotekach oraz przypomina o obowiązujących przepisach w trosce o bezpieczeństwo pracowników i czytelników.
Ogólne zasady bezpieczeństwa
Należy stosować środki indywidualnej ochrony oraz przestrzegać podstawowych zasad takich jak:
- prawidłowe mycie rąk wodą z mydłem przez minimum 30 sekund,
- dezynfekowanie rąk,
- zasłanianie ust i nosa,
- unikanie dotykania twarzy (oczu, nosa, ust),
- zachowanie bezpiecznej odległości 1,5 m od innych osób,
- zwrócenie się o pomoc medyczną (najpierw telefonicznie) w przypadku zauważenia u siebie objawów choroby o charakterze wirusowym (gorączka, kaszel, trudności w oddychaniu).
W miarę możliwości nie rekomenduje się angażowania w prace wymagające bezpośredniego kontaktu z osobami z zewnątrz pracowników powyżej 60. roku życia oraz przewlekle chorych. Rekomendowane jest podtrzymywanie trybu pracy zdalnej, jeśli jest to możliwe, oraz ograniczania bezpośrednich kontaktów na rzecz kontaktu e-mailowego, telefonicznego lub poprzez inne komunikatory. Pracownicy bibliotek powinni bezwzględnie stosować się do zasad profilaktycznych przedstawianych i aktualizowanych przez Główny Inspektorat Sanitarny i Ministerstwo Zdrowia. W sytuacji stwierdzenia zakażenia koronawirusem należy wdrożyć procedury przewidziane przez GIS.
Wypożyczalnie i czytelnie
Podczas pobytu w miejscach ogólnodostępnych biblioteki obowiązkowe jest dla użytkowników i bibliotekarzy zakrywanie nosa i ust poprzez użycie maseczek, przyłbic, ew. przy pomocy odzieży lub jej części oraz dezynfekowanie rąk przed wejściem do budynku. Zaleca się ustawienie przesłony ochronnej (np. z pleksi) w punkcie kontaktu (np. na ladzie bibliotecznej) użytkownika z bibliotekarzem. Po przyjęciu książek od użytkownika należy każdorazowo zdezynfekować blat, na którym leżały książki. Obowiązkowe jest zachowanie dystansu co najmniej 1,5 m między osobami przebywającymi w bibliotece.
Biblioteka Narodowa rekomenduje wprowadzenie przerw w trakcie otwarcia czytelni obejmujących wietrzenie pomieszczenia, dezynfekcję blatów, podłóg i klamek oraz częstsze mycie podłóg. Ponadto rekomenduje dezynfekcję stanowisk komputerowych i innych elementów peryferyjnych komputera po każdym czytelniku, a także samoobsługowych skanerów czy urządzeń wielofunkcyjnych zgodnie z instrukcjami od producenta.
Biblioteka Narodowa zachęca biblioteki do rozwijania kontaktu z czytelnikami poprzez internet (strona www biblioteki, media społecznościowe, komunikatory, telefon), utrzymywania dogodnych godzin otwarcia biblioteki w celu podtrzymania wypożyczeń publikacji do domu. Warto również rozważyć wprowadzenie usługi „Książka na telefon” dla osób starszych lub niepełnosprawnych (dowóz książek musi odbywać się z zachowaniem rygorów sanitarnych), zakup książkomatu i wrzutni działających całodobowo oraz usługę rejestracji nowych czytelników poprzez wideorozmowę.
Mimo ograniczeń epidemicznych biblioteki powinny działać w zakresie możliwym do realizacji w reżimie sanitarnym. Jednym z długofalowych ryzyk jest zerwanie kontaktu biblioteki z czytelnikami oraz uznanie przez organizatorów małej przydatności biblioteki dla społeczności, dla której biblioteka została powołana.
Dodatkowe obostrzenia
W związku z wprowadzeniem od soboty 10 października 2020 roku strefy żółtej w całym kraju i z wyznaczeniem odrębnych powiatów znajdujących się w strefie czerwonej, Biblioteka Narodowa przypomina o obowiązku zastosowania się do przepisów opublikowanych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii oraz zachęca do zapoznawania się z kolejnymi rozporządzeniami zmieniającymi.
Wolny dostęp do księgozbioru
Wirus dość krótko utrzymuje się na papierze i kartonie. Jeśli nie ma lokalnie znaczącego wzrostu zachorowań i zostaną zachowane zasady reżimu sanitarnego – w tym konieczność zakrycia maseczką ust i nosa, dezynfekcji rąk przez czytelników przed podejściem do regałów oraz zachowania zasady dystansu społecznego (także między regałami) – można zezwolić na wolny dostęp do księgozbioru. Jeżeli zostaną spełnione zasady reżimu sanitarnego nie trzeba poddawać książek z wolnego dostępu kwarantannie, chyba że czytelnik będzie przejawiał objawy choroby.
Odmiennie należy czynić z książkami, które zostały wypożyczone do domu. O ile bibliotekarz ma gwarancję dezynfekcji rąk przez czytelnika dotykającego książki z wolnego dostępu (obowiązek dezynfekcji rąk przy wejściu do biblioteki) o tyle nie wie, kto dotykał książek wypożyczonych do domu. Zatem okres 3 dni kwarantanny książek wypożyczanych do domu jest zalecany.
Do czasu wygaśnięcia pandemii Biblioteka Narodowa rekomenduje rezygnację z prenumeraty dzienników i tygodników papierowych oraz zaleca ich prenumeratę cyfrową.
Dostęp do zbiorów on-line
Biblioteka Narodowa rekomenduje zachęcanie użytkowników do korzystania z dostępnych zasobów on-line: bezpłatnej wypożyczalni cyfrowej Academica, bezpłatnej biblioteki cyfrowej POLONA i innych bibliotek cyfrowych, baz danych, udzielanie dostępów do komercyjnych zasobów cyfrowych. Biblioteka Narodowa zachęca również do informowania czytelników o możliwości skorzystania z nieodpłatnej usługi „Digitalizacja na życzenie”.
Wypożyczenia międzybiblioteczne
Biblioteka Narodowa nie rekomenduje prowadzenia tradycyjnych wypożyczeń międzybibliotecznych z uwagi na możliwe trudności doręczenia przesyłek (zarówno krajowych, jak i zagranicznych), konieczność wdrożenia procedury kwarantanny dla zbiorów czy ograniczeń udostępnienia publikacji na miejscu w czytelniach.
Rekomendowane jest udostępnienie terminala z dostępem do systemu wypożyczeń międzybibliotecznych Academica. Usługa dla bibliotek i czytelników jest nieodpłatna.
Szczegóły uruchomienia usługi.
Kwarantanna dla zbiorów
Biblioteka Narodowa rekomenduje poddawanie kwarantannie zbiorów zwracanych przez użytkowników do biblioteki na okres 3 dni. Należy pamiętać, że choć książki są papierowe, to ich okładki, np. lakierowane, są wykonane z tworzyw sztucznych i wirus na ich powierzchni pozostaje znacznie dłużej niż na papierze. W związku z tym wirus na okładce książki przetrwa tak długo, jak na powierzchniach plastikowych.
Przyjęte książki powinny zostać odłożone na okres 3 dni do skrzyni, pudła, torby lub na wydzielone półki w magazynie, innym pomieszczeniu bądź regale. Odizolowane egzemplarze należy oznaczyć datą zwrotu i wyłączyć z wypożyczania do czasu zakończenia kwarantanny, po tym okresie włączyć do użytkowania. Należy pamiętać o założeniu rękawiczek. Nie wymaga się osobnych pomieszczeń na kwarantannę, ponieważ wirus nie przenosi się samodzielnie.
Egzemplarzy zwracanych do biblioteki nie wolno dezynfekować preparatami dezynfekcyjnymi. Nie należy stosować ozonu do dezynfekcji książek ze względu na szkodliwe dla materiałów celulozowych właściwości utleniające. Nie należy naświetlać książek lampami UV z uwagi na to, iż światło to ma szkodliwy wpływ na materiały, z których wykonane są książki.
Przypominamy, że po przyjęciu książek od użytkownika należy każdorazowo zdezynfekować blat, na którym leżały.
Organizacja imprez, spotkań i zebrań
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 października 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii ogranicza na terenie całego kraju liczbę uczestników zgromadzeń odpowiednio dla strefy czerwonej do 10 osób, żółtej do 25 osób. W przypadku imprez, spotkań i zebrań dla powiatów oznaczonych kolorem czerwonym do 10 osób i żółtym do 20 osób.
Biblioteka Narodowa rekomenduje bibliotekom w pierwszej kolejności organizowania wydarzeń tylko w formie on-line. BN rekomenduje organizację wydarzeń na świeżym powietrzu oraz w przestrzeniach zamkniętych tylko w tych miejscowościach, w których nie ma przypadków zakażeń koronawirusem. Obowiązują wówczas zasady reżimu sanitarnego określone w przepisach.
Pomoc dla bibliotekarzy
Przypominamy, że Biblioteka Narodowa uruchomiła poradnię, w której można uzyskać odpowiedzi na pytania dotyczące działalności bibliotek w związku z sytuacją spowodowaną pandemią wirusa. Zachęcamy bibliotekarzy do zapoznania się z listą już udzielonych odpowiedzi. Nowe pytania prosimy przesyłać na adres: poradnia@bn.org.pl.
Zachęcamy jednocześnie do zapisania się do newsletter „Poradnik i Biuletyn BN dla bibliotekarzy”. Prosimy o kontakt pod adresem biuletyn@bn.org.pl.
Bieżące komunikaty dotyczące funkcjonowania bibliotek w czasie epidemii ukazują się na stronie głównej Biblioteki Narodowej.
Wraz ze zmianą sytuacji rozprzestrzeniania się epidemii rekomendacje ulegną zmianie.