Czasopisma starodruczne, czyli te wydane do roku 1800 stanowią najcenniejszą część zbioru zabytkowych czasopism Biblioteki Elbląskiej. W ramach realizacji projektu „Digitalizacja, opracowanie i udostępnianie starodruków Biblioteki Elbląskiej” realizowanego w okresie 2019–2020, na stronie Elbląskiej Biblioteki Cyfrowej zostały umieszczone 33 tytuły czasopism starodrucznych.
Wśród druków znajdują się czasopisma o charakterze naukowym, historycznym, kulturalno-literackim, politycznym, przyrodniczym, teologiczno-religijnym czy prawnym.
Kilka najciekawszych przykładów czasopism
Magazyn Der brandenburgischen historischen Münzbelustigungen (syg. 010621), poświęcony problematyce numizmatycznej, był jednym z pierwszych czasopism dla kolekcjonerów i pasjonatów w oświeceniowej Europie. W każdym numerze prezentowano jeden z mniej znanych dukatów, talarów lub medali wybitych brandenburskich mennicach. Umieszczone były zarówno reprodukcje awersu jak i rewersu poszczególnych monet. Wyjaśniano symbolikę (i łacińskie inskrypcje) na monetach oraz opisywano w jakich okolicznościach wybito mniej znane pieniądze czy medale.
Innym przykładem czasopisma dotyczącego numizmatyki jest Des Vollständiges Thaler-Cabinet (syg. 010906) dzieło autorstwa pochodzącego z Węgier niemieckiego medyka i numizmatyka David Samuela von Madaia (1709-1780). Największą sławę przyniosła mu przeogromna kolekcja monet i numizmatów (licząca ponad 9000 egzemplarzy). W kolejnych tomach opisał 7322 monety. Praca była podzielona na rozdziały według krajów i typów monet. Opis monety zawierał prócz przepisanej inskrypcji (z rozwiniętymi skrótami), datę wybicia oraz opis rewersu i awersu. W przypadku opisów zamieszczonych w językach obcych (np. w po rosyjsku) autor umieszczał własne tłumaczenie inskrypcji. Szczegółowość, pieczołowitość i dokładność sporządzonych opisów sprawiły że praca von Madaia cieszyła się ogromną popularnością przez przeszło półtora wieku.
Dwa roczniki za rok 1701 oraz 1702 miesięcznika Nova literaria maris Balthici et Septentrionis (syg. 017853) czasopisma wydawanego w Lubece. Jego celem było zbieranie informacji o najciekawszych nowych książkach, publikacjach, odkryciach naukowych z rejonów wokół Morza Bałtyckiego, w tym Prus, i północy Europy (Szwecja i Dania). Z miast pruskich regularnie występują Gdańsk, Toruń i Królewiec. Niektórym tekstom towarzyszą ilustracje miedziorytowe na kartach składanych. W niniejszych rocznikach m. in. ilustracja średniowiecznego rogu do picia i krucyfiksu z katedry w Lubece, zaćmienia Księżyca zaobserwowanego w 1701 r., żołądka, kamienia nerkowego, bazyliszka i jego rzekomych jaj.
W zbiorach elbląskich znajduje się komplet roczników czasopisma Novi commentarii Societatis Regiae… (syg. 010523) za lata 1769-1778. Znajdują się w nich artykuły „matematyczne i fizyczne” (z różnych dziedzin nauk ścisłych i przyrodniczych, w tym medycyny) oraz „historyczne i filologiczne” (szczególnie dobrze reprezentowane są teksty dotyczące historii starożytnej, literatury klasycznej, krytyki biblijnej, ale są również teksty dotyczące średniowiecza i historii nowszej). Tomy zawierają ilustracje wykonane techniką miedziorytową i schematy na kartach złożonych, przede wszystkim towarzyszące tekstom z nauk ścisłych i przyrodniczych (zwłaszcza matematyki, botaniki i medycyny).
Redagowane przez berlińskiego, oświeceniowego myśliciela Johanna Friedricha Zöllnera (1753-1804) pismo (syg. 010914) Wöchentliche Unterhaltungen über die – Charakteristik der Menschheit poświęcone było rozwijającym się naukom, jakimi były antropologia i etnologia. Artykuły dotyczyły więc zarówno problemu relacji etniczno-religijnych (np. opisy misji jezuickich wśród Indian kalifornijskich) jak i problematyki budowy fizycznej rodzaju ludzkiego (np. na łamach pisma rozważano wpływ klimatu na wygląd człowieka).
Digitalizacja, opracowanie i udostępnianie starodruków
Tym samym realizacja projektu „Digitalizacja, opracowanie i udostępnianie starodruków Biblioteki Elbląskiej” zbliża się do końca. O tym, co udało się w ramach projektu zrobić – opowiada Tomasz Jabłoński, kierownik Elbląskiej Biblioteki Cyfrowej:
- opracowaliśmy i zarchiwizowaliśmy 59 druków medycznych (82071 skanów, 5,2 TB) i 33 tytuły czasopism starodrucznych;
- opracowaliśmy i udostępniliśmy 197 poloników z XVIII wieku, które zostały zeskanowane w latach 2014–2018;
- digitalizację 3D ksiąg o niezwykle ozdobnych oprawach (4 vol.) wykonał partner projektu – Regionalna Pracownia Digitalizacji Centrum Spotkań Europejskich „Światowid” w Elblągu;
- zakupiliśmy rozszerzenie do macierzy dyskowej, uzyskując blisko 80 TB przestrzeni na archiwizację;
- kończymy prace modernizujące istniejący system udostępniania zasobów cyfrowych, dzięki czemu strona Elbląskiej Biblioteki Cyfrowej zyska lepszą funkcjonalność i wygląd; zbiory będą mogły być umieszczane w kilku formatach, także PDF-ach.
- w ramach działań promocyjnych wykonaliśmy plansze zawierające najciekawsze grafiki ze zbiorów medycznych, które od 17 czerwca będziemy prezentować na bibliotecznym dziedzińcu, w przestrzeni elbląskiego Starego Miasta; powstał również katalog „Druki medyczne ze zbiorów Biblioteki Elbląskiej” i zakładki z motywami zaczerpniętymi z tej kolekcji.
Najciekawsze opisy i grafiki trafiają na profil Elbląskiej Biblioteki Cyfrowej na Facebooku, ciesząc się bardzo dużym zainteresowaniem osób interesujących się historią.
Całkowity koszt projektu to 181 074 zł Projekt dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu Kultura cyfrowa 2019.