Internet to arsenał możliwości, ale także i miejsce, które może wiązać się z potencjalnymi zagrożeniami. Warto zaprosić użytkowników biblioteki do umiejętnego korzystania z sieci w ramach Dnia Bezpiecznego Internetu, proponując im atrakcyjne aktywności i spotkania edukacyjne.
Działajmy razem!” – pod takim hasłem obchodzony jest 5 lutego tegoroczny Dzień Bezpiecznego Internetu. To okazja do propagowania dostępności zbiorów online (np. polecenia bibliotek cyfrowych lub innych legalnych e-źródeł), organizacji warsztatów wyszukiwania informacji w internecie czy korzystania z katalogów online, stworzenia kampanii informacyjnych o cyberzagrożeniach, jak również zajęć z obsługi komputera i mediów społecznościowych. W akcji chodzi o szerzenie działań mających na celu bezpieczny „dostęp dzieci i młodzieży do zasobów internetowych, zaznajomienie rodziców, nauczycieli i wychowawców z problematyką bezpieczeństwa online oraz promocję pozytywnego wykorzystywania internetu”.
Organizatorem wydarzenia w Polsce jest od 2005 roku Polskie Centrum Programu Safer Internet, które tworzą państwowy instytut badawczy NASK (Naukowa Akademicka Sieć Komputerowa) oraz Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. Do udziału w Dniu Bezpiecznego Internetu można zgłosić się do końca lutego 2019 roku za pomocą formularza online dostępnego na stronie: saferinternet.pl/dbi/ zglos-inicjatywe-dbi.html. W tym roku warto wziąć pod uwagę wszystko to, co łączy się z Facebookiem, gdyż to właśnie ten serwis jest partnerem DBI, zaraz obok Fundacji Orange. Poniżej przedstawiono kilka pomysłów na zorganizowanie Dnia Bezpiecznego Internetu oraz polecenie akcji oraz ciekawe materiały do wykorzystania.
Quiz emoji
QUIZ EMOJI Na co dzień większość z nas do komunikowania się używa emotek. Warto wykorzystać te małe obrazki do stworzenia quizu z tytułów książek lub innych haseł na przykład na wzór jednej z części amerykańskiego programu telewizyjnego The Late Late Show with James Corden – Emoji News. Podczas talk-show prowadzący zaprasza wybraną osobę z publiczności do odgadnięcia nagłówka pochodzącego z wiadomości. Zadanie nie zawsze jest łatwe, ponieważ słowa zastępuje zestaw emotikonek. Uczestnik musi wykazać się znajomością tych obrazków i umiejętnie je ze sobą połączyć w logiczną całość, co jest tym trudniejsze, że hasła są nieraz bardzo skomplikowane. Można w ten sposób zaprezentować tytuł znanej powieści, kryminału lub innej popularnej książki. Taki quiz można przeprowadzić zarówno podczas jakiegoś wydarzenia, jak i jako wyzwanie w mediach społecznościowych.
Korzystanie z katalogu
W grudniu 2018 roku Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. E. Smołki w Opolu ogłosiła wyniki konkursu „Obrazkowy regulamin biblioteki”. Był on skierowany do uczniów szkół podstawowych i przeprowadzany w bibliotekach publicznych w powiecie opolskim. Jego celem było zainteresowanie dzieci działalnością biblioteki poprzez artystyczne przedstawienie zasad panujących w bibliotece. To kreatywny pomysł, który da się wykorzystać podczas Dnia Bezpiecznego Internetu, zapraszając podopiecznych do stworzenia pracy na temat „Korzystanie z katalogu online/e-źródeł”. Projekty będą jeszcze ciekawsze, jeżeli zaproponuje się uczestnikom zaprojektowanie ich np. w Canva (canva.com) – prostym programie online do projektowania grafik różnego rodzaju – lub za pomocą programu webowego do tworzenia komiksów typu Pixton (pixton.com) lub ToonDoo (toondoo.com). Zadanie warto poprzedzić krótkim kursem obsługi programu, po wstępnym przedstawieniu, czym jest katalog elektroniczny, i zachęceniu uczestników do udziału w warsztatach. Najlepsze grafiki stworzone na zajęciach można później wydrukować i wykorzystać jako pomoc dla innych lub do zaprojektowania ulotki, pamiętając o prawach autorskich twórców grafik.
Gry i turnieje e-sportu
Zapewne w każdej bibliotece zdarzają się stali bywalcy, którzy zamiast nauki i poszukiwania informacji wolą grać na komputerach. Warto to wykorzystać do zorganizowania turnieju gier komputerowych. E-sport to zdrowa forma rywalizacji, w której uczestnicy – w pojedynkę lub drużynowo – walczą o zwycięstwo. Podczas profesjonalnych turniejach e-sportu graczy obserwuje publiczność zarówno wirtualna, jak i rzeczywista. Opłaca się przeprowadzić szybki wywiad, sprawdzić, jakie tytuły gier są popularne wśród uczestników, i zaprosić ich do rozgrywek. Niech turniejowi towarzyszy prelekcja na temat tego, jakie niebezpieczeństwa czekają na graczy w sieci oraz jakie pożytki niesie taka forma sportu (rozrywka, nauka języków obcych itd.). Z myślą o uzależnionych od grania w bibliotece możesz wprowadzić akcję „Kwadrans czytania w godzinie grania”, wzorując się na przykładzie Biblioteki Publicznej im. Marii Konopnickiej w Suwałkach. O tej inicjatywie i jej efektach można przeczytać w wywiadzie Lustra Biblioteki pod adresem:
Kwadrans czytania w godzinie grania – akcja biblioteki w Suwałkach [wywiad]
Zadbaj o swojego fejsa
Ta forma spodoba się każdemu niezależnie od wieku: przygotowanie prezentacji dotyczącej tego, jak dbać o wizerunek w sieci i jak prowadzić profil w mediach społecznościowych. Zaproś uczestników do stworzenia kodeksu dobrego profilu na Facebooku, na zajęcia z fotografii i miniwarsztaty pisarskie dotyczące tworzenia wpisów i komentarzy z uwzględnieniem netykiety. Niezbędną częścią spotkania musi stać się rozmowa o zagrożeniach prywatności w internecie. STÓJ. POMYŚL. POŁĄCZ To kampania mająca na celu zwiększenie świadomości zasad bezpieczeństwa w sieci.
Pod adresem stojpomyslpolacz.pl dostępne są dobre praktyki z zakresu: dbania o aktualizację i bezpieczeństwo urządzeń, zabezpieczenia dostępu do posiadanych informacji, bycia świadomym użytkownikiem, ochrony swojej prywatności czy tworzenia kultury bezpiecznej sieci. W materiałach na stronie internetowej stojpomyslpolacz.pl przygotowanych do pobrania znajdują się broszurki i foldery informacyjne odnoszące się do bezpieczeństwa urządzeń mobilnych, cyfrowych porządków czy porady, jak zachować prywatność, używając publicznie dostępnych komputerów oraz sieci bezprzewodowych.
O cyberprzestępstwach i hejcie
Te zagadnienia są szczególnie ważne w kontekście Dnia Bezpiecznego Internetu i dotyczą zarówno młodych, jak i dorosłych. O pomoc w przeprowadzeniu takich zajęć najlepiej poprosić policjanta, psychologa lub innego specjalistę, który profesjonalnie przedstawi praktyczne przykłady zagrożeń czyhających w sieci i będzie mógł indywidualnie udzielić konsultacji bądź wskazać właściwą drogę pomocy. Warto również zaprosić na takie spotkanie młodą osobę, która doświadczyła podobnej sytuacji. By wspierać walkę z cyberprzestępczością, można również polecić serwisy takie jak: dyzurnet.pl (punkt kontaktowy do zgłaszania nielegalnych treści w internecie, szczególnie związanych z wykorzystywaniem seksualnym dzieci) lub incydent.cert.pl (zgłaszanie incydentów naruszających bezpieczeństwo w sieci).
Zajęcia edukacyjne z e-usług
To temat, który dobrze sprawdza się na kursach dla seniorów. Warto zaproponować im cykl spotkań dotyczących załatwiania spraw publicznych przez internet. Mogą to być np. e-bankowość, e-zakupy, e-zdrowie, e-learning, e-administracja, a także przydatne serwisy internetowe. O tym, jak zachować ostrożność przy zakupach online, pisało ostatnio Ministerstwo Cyfryzacji w artykule Bezpieczne zakupy online – jak nie paść ofiarą oszustów?. Znalazły się w nim m.in.: porady odnośnie do tego, jak sprawdzić wiarygodność sprzedawcy i strony internetowej e-sklepu, oraz jak dokonywać bezpiecznych płatności.
Legalne źródła i e-czytelnictwo
Piractwo jest dalej powszechne. Aby temu przeciwdziałać, warto przygotować listę legalnych źródeł i udostępnić ją na stronie internetowej, blogu lub mediach społecznościowych biblioteki. Poleć ciekawe miejsca w wirtualnym świecie, internetowe wypożyczalnie e-booków, które subskrybujesz, lub bazy danych, które mogą być przydatne dla czytelników. Oprócz listy linków dobrym pomysłem jest wykonanie plakatu z kodami QR odsyłającymi do źródeł. Inspirację można zaczerpnąć z projektów „Kultura Na Widoku” lub „Czytaj PL”, zachęcając innych do polowania na legalne e-booki.
Kultura Na Widoku – multimedialny projekt z dostępem do 1000 utworów
Bezpłatne materiały edukacyjne
Więcej pomysłów na działanie można znaleźć na stronie internetowej organizatorów Dnia Bezpiecznego Internetu pod adresem: saferinternet.pl/dbi/o-dbi.html w zakładce „Materiały do pobrania/Materiały edukacyjne”. Wśród nich:
- materiały multimedialne, np. projekt edukacyjny „Plik i Folder”, gdzie wirtualni bohaterowie wspierają dzieci w codziennych sytuacjach związanych z internetem;
- kursy e-learningowe o różnej tematyce, np. Nie dla hejtu!, Dbaj o Fejs, Standardy bezpieczeństwa szkoły w internecie, które są skierowane do młodych osób i uczniów;
- scenariusze zajęć Misja bezpieczny internet, Stop cyberprzemocy, Seksting;
- poradniki i broszury, w tym m.in. o FOMO (Fear of Missing Out – obawie, że coś nas ominie), Emoji – wyraź siebie, Nadmierne korzystanie z komputera i Internetu przez dzieci i młodzież, Pomyśl, zanim kupisz.
Artykuł ukazał się w miesięczniku „Biblioteka Publiczna” nr 1/2019
