Biblioteki chętnie korzystają z dobrodziejstw Internetu i wdrażają nowe e-usługi. Z roku na rok zwiększa się też liczba książnic, które użytkują systemy biblioteczne, udostępniają zbiory cyfrowe, organizują spotkania w formie online, są obecne w social mediach. Pozytywne zmiany w tym zakresie można było zauważyć podczas pandemii koronawirusa, kiedy to biblioteki musiały utrzymać kontakt ze swoimi czytelnikami i funkcjonować hybrydowo. Opisane poniżej przykłady e-usług można z powodzeniem zrealizować w każdej bibliotece.
Zdalny zapis do biblioteki
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Bemowo m.st. Warszawy dostosowując się do pracy w dobie koronawirusa jako pierwsza w Polsce wprowadziła do swojej oferty możliwość zdalnego zapisu. W pierwszym roku pandemii z video zapisu na 3220 nowych czytelników skorzystało prawie 700 osób. Co najważniejsze usługa nie wprowadzała ograniczeń lokalizacyjnych. Zapis dokonywany był podczas rozmowy wideo, a czytelnik okazywał dokument potwierdzający tożsamość dzięki czemu bibliotekarz mógł założyć kartę. Po otrzymaniu SMS-a z potwierdzeniem i danymi do logowania na konto biblioteczne czytelnik mógł wypożyczać e-booki i audiobooki. O sposobie realizacji zdalnego zapisu i innych e-usługach biblioteki dowiesz się więcej na stronie online.bibliotekabemowo.pl.
Digitalizacja na życzenie
Biblioteka Narodowa za pośrednictwem bezpłatnej usługi „Digitalizacja na życzenie” pozwoliła osobom z całego kraju na stały dostęp do potrzebnych im publikacji – zarówno do codziennej pracy, nauki, jak i do celów hobbystycznych. Efekty digitalizacji każdy mógł zobaczyć w bibliotece cyfrowej polona.pl, gdzie udostępniane były zamówienia. Podobną e-usługę w czasie epidemii świadczyły też inne biblioteki dostarczając użytkownikom cyfrowe wersje książek z domeny publicznej.
Drzwi do kultury i studia nagrań
Ofertę kulturalną do internetu postanowiła przenieść Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka J. Piłsudskiego w Łodzi, dołączając jako jedna z instytucji kultury samorządu województwa łódzkiego do portalu „Drzwi do kultury”. To miejsce w systemie VOD otwierające bezpłatny dostęp do filmów takich jak: spotkania autorskie, spotkania z komiksami, panele dyskusyjne, rozmowy o literaturze dziecięcej, kącik prasowy. Są tu też materiały edukacyjne i prezentujące bibliotekę i jej zbiory. Portal jest też narzędziem do transmisji na żywo wydarzeń kulturalnych.
Warto dodać, że w 2021 r. według danych GUS biblioteki zorganizowały online 21,5 tys. imprez, w których udział wzięło 2 mln uczestników. Duże biblioteki postawiły też na zaaranżowanie studia nagrań inwestując w profesjonalny sprzęt foto-wideo, inne wykorzystały w tym celu smartfon i darmowe programy do montażu filmów. Dobrym przykładem jest Biblioteka Mieścisko, której udało się zmodernizować jedno z pomieszczeń na cele studia nagrań z myślą o rozszerzeniu oferty i zachęceniu młodych do rozwijania swoich pasji. Jak zaznaczali bibliotekarze: „świadczyć będziemy mieszkańcom nowe usługi kulturalne (audycje, nagrania, podcasty, programy edukacyjne, słuchowiska, audycje promujące czytelnictwo i przenoszące sztukę czytania w inny – nowoczesny wymiar), udostępnimy to miejsce tym, którzy zechcą nagrać tu swoje utwory, zarejestrować własną twórczość, pokazać światu własny głos”.
Książka na telefon
Dzięki pandemii do łask z podwójną siłą powróciła usługa „Książka na telefon”. Chciałabym tutaj zwrócić jednak uwagę na jej formę zaproponowaną przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Katowicach, która przeniosła cotygodniowe i uwielbiane przez najmłodszych spotkania „Czytanie na dywanie” do słuchawki. Rodzice mogli mailowo lub telefonicznie rezerwować czas bibliotekarza, który o wyznaczonej porze dzwonił do dziecka i czytał bajki. Oczywiście pomysł sprawdził się w innych książnicach, a inni animatorzy w bibliotekach postanowili nagrywać czytanie lektur i udostępniać nagrania w mediach społecznościowych.
Wypożyczenia bezkontaktowe
To kolejny sposób na udostępnianie zbiorów biblioteki, jaki pojawił się w czasie epidemii. Do jego realizacji wykorzystywany był katalog online lub aplikacja mobilna biblioteki, za pośrednictwem których użytkownik zamawiał wybrane publikacje. Osoby starsze lub nieposiadające dostępu do internetu mogły też wybrać opcję telefonicznego zamówienia. Po skompletowaniu materiałów bibliotekarz zostawiał książki do odbioru w książkomatach. Mam na myśli zarówno dedykowane urządzenia, jak wykonane własnym sumptem np. ze starego regału lub skrytek pocztowych. Część z bibliotek poszła o krok dalej i nawiązała współpracę z dostawcami poczty, którzy zaoferowali odbiór książek poprzez paczkomaty. Więcej o wypożyczeniach bezkontaktowych wraz z przykładami ich realizacji tutaj.
Pandemia, która zmusiła biblioteki do szerszego wejścia w cyfrowy świat, wyzwoliła niespożyte pokłady kreatywności bibliotekarzy, by zyskać nowych czytelników i zapewnić im ciągłość dostępu do literatury i kultury.
Artykuł powstał jako poradnik dla pracowników bibliotek w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 na lata 2021-2025 i został opublikowany na stronie nprcz.pl. Można na niej znaleźć również inne artykuły i materiały promocyjno-edukacyjne do pobrania.