Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu dokonała cennego odkrycia. W jej zbiorach odnaleziono ksiągi z prywatnej biblioteki braci Grimm, które uchodziły za zaginione. Wartość egzemplarzy podnoszą odręczne zapiski pisarzy. Znalezisko z pewnością będzie dobrym materiałem do badań dla naukowców na całym świecie i szansą na kolejne odkrycia.
Grimmowie w BUP
Poprosiłam Bibliotekę o komentarz. Udzieliły go prof. UAM dr hab. Eliza Pieciul-Karmińska z Wydziału Neofilologii UAM i Renata Wilgosiewicz-Skutecka będąca starszym kustoszem dyplomowany w Oddziale Zbiorów Specjalnych BUP, które odnalazły skarb. Wypowiedź uzupełnił dr hab. Rafał Wójcik, kierownik Oddziału Zbiorów Specjalnych BUP.
– Badania proweniencyjne obejmujące odczytywanie zapisków rękopiśmiennych na marginesach starodruków i wyklejkach okładzin, badanie pieczęci, ekslibrisów i superekslibrisów, naklejek sygnaturowych i innych znaków własnościowych, przeszukiwanie starych inwentarzy i archiwów to bardzo mozolna, trudna praca wymagająca specjalistycznej wiedzy i zajmująca dużo czasu. Prowadzimy je od wielu lat, ale proweniencyjne badania zbioru ponad 70 tysięcy starodruków to zadanie na dziesiątki lat. Niemal codziennie odczytujemy ciekawe wpisy i odkrywamy zaskakujące proweniencje.
Już w roku 2002 w „Katalogu inkunabułów Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu” prof. Wiesłlaw Wydra zamieścił informację o sześciu woluminach (ośmiu inkunabułach i jednym staryodruku z XVI w.) z prywatnej biblioteki braci Grimm. Dalsze znaleziska są owocem wspólnych działań pracowników Wydziału Neofilologii UAM i Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu. Dzięki informacji prof. Anny Loby z Instytutu Języków i Filologii Romańskich UAM badaczka i tłumaczka baśni Grimmów, prof. Eliza Pieciul-Karmińska z Instytutu Lingwistyki Stosowanej nawiązała współpracę z kustosz Renatą Wilgosiewicz-Skutecką z Oddziału Zbiorów Specjalnych Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu. Badaczki postanowiły wspólnie podjąć poszukiwania i sprawdzić, czy w zasobach uczelnianej biblioteki mogą znajdować się jeszcze inne książki z księgozbioru Grimmów, które w niemieckim katalogu Ludwiga Deneckego zostały odnotowane jako egzemplarze zaginione. W trakcie podjętych poszukiwań do czerwca 2023 roku udało się powiększyć zbiór Grimmowskich znalezisk o dwadzieścia pięć nowych tytułów. Kierownik Oddziału Zbiorów Specjalnych, dr hab. Rafał Wójcik zachęcił badaczki do podsumowania znalezisk w artykule naukowym, który ukazał się w uczelnianym piśmie „Biblioteka”.
Będziemy nadal prowadzić badania proweniencyjne na zbiorach starodruków i w historycznym księgozbiorze Kaiser-Wilhelm-Bibliothek, ale poszukiwania oparte o katalog Ludwiga Denecke zostały zasadniczo zakończone.
Warto wiedzieć, że sam księgozbiór braci Grimm jest traktowany w Niemczech jako osobny przedmiot badań i wystawiony w berlińskiej bibliotece w kształcie możliwie przypominającym księgozbiór, jakim Jakub i Wilhelm posługiwali się za swojego życia. Odnalezienie książek z prywatnego księgozbioru braci Grimm zamyka więc istotną lukę w księgozbiorze Grimmowskim. Pośród odnalezionych książek znajdują się cenne historyczne druki (np. pierwsze wydanie „Simplicissimusa” z 1669 roku), a dodatkowo książki te w wielu przypadkach zawierają zapiski wykonane ręką Jakuba i Wilhelma, którzy często wynotowywali na wyklejkach książek interesujące ich motywy. Te notatki mają ogromną wartość dla badań nad spuścizną Grimmów, gdyż mogą dać wgląd w metodę ich pracy oraz dobór motywów (np. w baśniach). Tutaj należy rozpocząć wspólne niemiecko-polskie badania nad opisem i opracowaniem notatek. Planowana jest współpraca z prof. Holgerem Ehrhardtem z Katedry Badań Grimmowskich Uniwersytetu w Kassel. Na jego prośbę został zeskanowany inkunabuł „Gesta Romanorum” (Strassburg, 1489) i wraz z innymi inkunabułami z tej kolekcji jest dostępny w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej.
O prywatnej bibliotece braci Grimm
W roczniku „Biblioteka” można przeczytać artykuł „Prywatna biblioteka braci Grimm i odnaleziony fragment księgozbioru w Bibliotece Uniwersyteckiej w Poznaniu”. Przybliża on historię kolekcjonowania ksiąg, dokonywania zapisów przez braci Grimm (dowiemy się także który z braci używał do notowania ołówka, a który atramentu) oraz znaczeniu odkrycia nowych egzemplarzy. W aneksie do artykułu można zapoznać się z listą książek braci Grimm w zbiorach BUP. Zachęcam do lektury online.
Jacob-und-Wilhelm-Grimm-Zentrum
Przy okazji zachęcam do zobaczenia Jacob-und-Wilhelm-Grimm-Zentrum, które odwiedziłam w ramach projektu Biblio_TEKA INSPIRACJI. To właśnie w berlińskiej Bibliotece Uniwersytetu Humboldtów mieści się największy zbiór braci Grimm liczący prawie sześć tysięcy woluminów.
Źródło zdjęć: Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu