W ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 zaprezentowano nowy cykl poradników dla bibliotekarzy. Zaczyna go artykuł o angażujących klubach w bibliotekach, który przygotowałam do bibliotekarzy. Podpowiem skąd czerpać inspiracje i pomysły na aktywizację lokalnej społeczności oraz jak budować interesującą ofertę dla obecnych oraz nowych czytelników. Sprawdź, jakie kluby można prowadzić z powodzeniem w bibliotekach.
Do budowania oferty kulturalnej biblioteki we współpracy z czytelnikami potrzebni są pasjonaci. Można ich znaleźć w stowarzyszeniach, grupach internetowych, na zlotach lub innych wydarzeniach. Innym sposobem może być rozmowa z czytelnikami, ogłoszenie zamiaru powołania klubu w bibliotece i zorganizowanie konkursu lub badania w tym zakresie. Zyskują w ten sposób wszyscy – biblioteka nowych czytelników, więcej odwiedzin i rozgłos, natomiast członkowie klubów mogą rozwijać się, poszerzać swoje szeregi, zminimalizować koszty działalności uzyskując lokal od biblioteki i współtworzyć życie kulturalne regionu.
Od czego zacząć?
Powołując do życia klub w bibliotece, trzeba podać zasady jego działania. Dobrym sposobem jest obwieszczenie regulaminu, ale unikając sztywnych i formalnych ram. Najlepiej napisać go w sposób ogólny, tak by można było swobodnie rozszerzać funkcjonowanie klubu. Lepiej postawić na nieformalny charakter spotkań, aby każdy czuł się w szeregach klubu komfortowo. Z pewnością zniechęcające będą: stosowania opłat lub składek członkowskich, składanie oświadczeń, sztywne terminy spotkań, spisywanie sprawozdań, zakaz spożywania posiłków i napojów. Nie zmuszaj też zainteresowanych osób (czy to aktywnych klubowiczów czy biernych słuchaczy) do posiadania karty bibliotecznej. Biblioteka ma być miejscem otwartym dla każdego.
Pozwól członkom klubu na organizowanie przestrzeni. Jeżeli biblioteka dysponuje małą powierzchnią warto przearanżować ją, kupując mobilne elementy wyposażenia i zaangażować członków klubu do pomocy, np. zebrania środków finansowych. Mając po swojej stronie członków klubu koniecznie złóżcie projekt w budżecie obywatelskim – ma on wtedy o wiele większe szanse na powodzenie i zyskanie poparcia.
Elementem współtowarzyszącym otwarciu klubu w bibliotece powinien być zakup księgozbioru lub nawet gier sprofilowanych do działalności klubu, tak by każda z uczestniczących w nim osób mogła wypożyczyć interesujące publikacje, poszerzać dzięki książkom wiedzę lub szukać inspiracji na kolejne spotkania.
Bibliotekarze i członkowie klubu powinni wspólnie popracować też nad strategią informacyjno-promocyjną oraz harmonogramem wydarzeń (zarówno na miejscu w bibliotece, jak i tych wyjazdowych). Trzeba zadbać też o to, by każde spotkanie miało inny charakter – do stałych elementów spotkań dodaj warsztaty, konkursy, zabawy, debaty, zaproś ciekawych gości, zorganizuj wystawy, zaplanuj wyjazd integracyjny (np. na ogólnopolski zlot fanów, targi branżowe itp.).
Nic nie stoi na przeszkodzie, by kluby przybierały formę spotkań online jako dodatek do tradycyjnych. Opłaca się powołać w każdym klubie moderatora (może to być też bibliotekarz), który będzie przyjmował propozycje, nadzorował pracę klubu i angażował innych. Dzięki temu rozszerzysz działalność, zwiększysz zasięgi uczestników i najprawdopodobniej zyskasz nowych członków. Pamiętaj, by wcześniej poprosić wszystkich o zgodę na nagrywanie i udostępnienie wideo w internecie (może to też być forma promocji klubu lub rejestru historii ważnych spotkań).
Niech spotkania klubu będą organizowane w takich godzinach pracy biblioteki, aby każdy mógł swobodnie wypożyczyć książki, a inni czytelnicy mogli zobaczyć, że coś ciekawego dzieje się na miejscu. Warto wtedy wykorzystać okazję i zaprosić chętnych do udziału w spotkaniu klubu lub tylko do przysłuchania się.
Gdzie szukać inspiracji?
Inspiracją do założenia klubu w bibliotece mogą być: jej profil lub tematyka przewodnia, gromadzony księgozbiór, grupa użytkowników, lokalizacja, element regionalny, twórczość lokalnych artystów, aktualne trendy, a także potrzeby i zainteresowania czytelników. Koniecznie sprawdź, czego brakuje w lokalnej społeczności i znajdź punkt zaczepienia, który zaangażuje społeczność. Motorem mogą być np. nowe technologie, popularny trend np. moda na detektywów, mangi, elementy regionalne i rozwijanie pasji wokół nich, sukcesy Polaków w nauce lub sporcie, a nawet potrzeba chwili. Możliwości jest naprawdę wiele. Poniżej kilka przykładów prężnie działających klubów bibliotekach.
Kluby dla fanów czytania wszelakiego
Ogromnym powodzeniem w bibliotekach cieszą się Dyskusyjne Kluby Książki. Grupy czytelnicze skupiają ludzi w różnym wieku, którzy kochają książki i spotykają się, by o nich rozmawiać. Mają charakter inkluzywny. Według oficjalnych statystyk na koniec 2021 r. liczba klubów wyniosła 1807, w tym 620 klubów dla dzieci i młodzieży.
Szczególnym testem dla DKK była pandemia. Wojewódzka i Miejska Biblioteka w Gdańsku w ramach cyklu „Bibliotekarze polecają” publikowała w swoich social mediach recenzje książek, które były przedmiotem spotkań DKK i sposobem na nadrobienie lektur. W przypadku Biblioteki Publicznej Miasta Gniezna, podczas okresu zamknięcia bibliotek, przeniesiono dyskusję na świeże powietrze organizując spacer z książką. Dyskusyjny Klub Książki „Okładka” przy GBP w Aleksandrowie organizował wiele przedsięwzięć literackich i okołoliterackich. Wśród nich akcja „Przeczytaj wiersz – komuś i sobie”, gdzie zachęcano młodych do przeczytania wiersza na głos komuś bliskiemu w domu lub w mediach społecznościowych.
Ciekawą odsłoną klubów dla miłośników literatury różnego typu mogą być: Klub Miłośników Kryminału, Klub Opowieści, Klub Zaczytanych Detektywów, Klub Poetów/Poezji, Klub Języka (obcego lub poprawnej polszczyzny), Klub E-czytelników (fanów e-booków i audiobooków zachęcający nie tylko do e-czytania, ale i własnej twórczości literackiej czy tworzenia słuchowisk) czy Kluby Twórczości Literackich Noblistów (szczególnie, gdy w ich gronie są autorzy z Polski: Olga Tokarczuk, Wisława Szymborska, Czesław Miłosz, Władysław Reymont, Henryk Sienkiewicz), Klub Miłośników Pięknych Książek (skupiający się na szacie graficznej i typografii).
Ciekawym przykładem jest też Sądecki Klub Literacki, skupiający „poetów, miłośników pięknego słowa, znawców innej rzeczywistości”, który „przytulne, a zarazem przyjazne miejsce dla swoich spotkań” znalazł przy Sądeckiej Bibliotece Publicznej im. J. Szujskiego w Nowym Sączu. Jedną z przygotowanych przez Klub akcji był happening, polegający na przypomnieniu postaci i twórczości znanych poetów poprzez spektakl słowno-muzyczny zachęcający do poetyckiej zabawy mieszkańców oraz kurs poetyckiego autobusu.
Z kolei w Klubie Książkowych Jeżyków Oleśnicka Biblioteka Publiczna „Pod Sową” proponuje dzieciom w wieku 4+ spotkania rozbudzające chęć czytania książek oraz ćwiczące umiejętność uważnego słuchania i wyszukiwania morału. Podczas spotkań dzieci słuchają krótkich tekstów literackich, a także uczestniczą w zajęciach plastycznych. Młodzi klubowicze otrzymują również bezpłatną legitymację uprawniającą do zdobywania nagród.
Kluby dla fanów mangi, komiksów i opowieści
Wartym wspomnienia jest także klub mangi działający w Bibliotece Młodego Czytelnika BULAJ w Elblągu. Klub skierowany jest do młodzieży w wieku powyżej 12. roku życia zainteresowanej tematem mangi oraz kultury japońskiej. Na spotkania można przyjść w cosplayowym przebraniu, uczestniczyć w tworzeniu rysunków lub t-shirtów z motywami mangowymi. Osoby zainteresowane Krajem Kwitnącej Wiśni mogą też spotykać się w MBP we Wrocławiu w ramach Klubu Manga Café. Siedzibą klubu jest Filia nr 12 w centrum miasta (działająca na dworcu PKP), która posiada ponad tysiąc egzemplarzy kolekcji komiksu japońskiego i anime. Organizowane są tutaj Dni Japońskie (festiwal wschodniej kultury i sztuki), warsztaty dotyczące tworzenia komiksu, warsztaty origami, wystawy prac młodzieży, pokazy technik walk japońskich, kaligrafii, czy spotkania z japońskimi grami planszowymi typu GO.
Kulturę i literaturę Japonii za sprawą Klubu Mangi Komiksu i Anime 立ち読み (czyt. Tachiyomi – to czytanie mangi na stojąco w księgarni, bez kupowania jej) promuje też Biblioteka w Grodzisku Wielkopolskim w filii na os. Wojska Polskiego. Jak można przeczytać na stronie internetowej: „w trakcie spotkań prowadzimy dyskusje na temat przeczytanych mang, gramy również w najrozmaitsze gry (jedną nawet tworzymy). Poznajemy kulturę Japonii, organizujemy wieczorki czytelnicze, karaoke oraz spotkania warsztatowe”. Wiele bibliotek wykorzystuje technikę japońskiego teatrzyku obrazkowego, co jest przyczynkiem do zawiązania Klubu Kamishibai dla najmłodszych (połączonego często z zajęciami teatralnymi i plastycznymi).
Niezwykle popularne są też Kluby Komiksowe i Kluby Fantastyki. Biblioteka Publiczna w Świebodzinie w 2020 r. postawiła na połączenie ich obu, powołując dyskusyjny klub dla młodych i dorosłych miłośników komiksów i fantastyki, którego uczestnicy wymieniają się doświadczeniami, pomysłami i przemyśleniami na temat literatury, adaptacji i innych form gatunku fantastyki. Do Młodzieżowego Klubu Komiksowego zaprasza też Biblioteka z Pasją w Gdyni. Tu raz w miesiącu osoby zafascynowane komiksem rozmawiają i dzielą się refleksjami o ostatnio czytanych tytułach. Gdyńscy bibliotekarze zachęcają: „Czytasz komiksy i chcesz o tym pogadać? A może nie czytasz, ale chciałbyś/chciałabyś, tylko nie wiesz, od czego zacząć? Przyjdź na spotkanie i poznaj inne osoby zafascynowane komiksem”.
Kluby rodzinne i międzypokoleniowe
Od kilku lat działają też Kluby Czytających Rodzin, które są okazją do pielęgnowania dobrych nawyków czytelniczych wśród najmłodszych i integracji rodzin. Do takiego klubu przynależą m.in. rodziny z dziećmi do lat sześciu w Przemyskiej Bibliotece Publicznej, proponując głośne czytanie wartościowej literatury, zajęcia czytelniczo-edukacyjno-animacyjne, przestrzeń do wymiany refleksji i literaturę na temat wychowania i rozwoju dzieci, a także realizację pomysłów uczestników Klubu dotyczących czytania dzieciom.
Podążając za trendem parentingowym dużym zainteresowaniem cieszą się Kluby Mam lub Kluby Rodzica, które wspierają młodych rodziców, stanowią miejsce do wymiany doświadczeń, służą pomocą, pokazując, jak dbać o dziecko i siebie, a także jak wrócić do kariery zawodowej po urlopie macierzyńskim. Pozostając w wątku rodzinnym warto postawić też na połączenia międzypokoleniowe czyli Kluby Międzypokoleniowe. Do stałej oferty wielu bibliotek wpisują się Kluby Seniora, które można rozszerzyć o Kluby Juniora, tak by obie grupy wiekowe czerpały od siebie wzajemnie – seniorzy czuli się potrzebni, a dzieci mogły np. wysłuchać nostalgicznych bajek z dzieciństwa swoich babć i dziadków lub pokazać starszemu pokoleniu jak korzystać ze smartfona. Dzięki Klubom Seniora starsi czytelnicy mogą zaznajomić się z nowymi technologiami, zaczerpnąć informacji o polecanych książkach, uczestniczyć w życiu społecznym, w tym dedykowanym im warsztatach mnemotechnicznych poprawiających pamięć. Warto przypomnieć też niedziałający już Klub Stałych Bywalców kłodzkiej biblioteki, gdzie można było opowiedzieć o interesującej książce, pochwalić się przepisem kulinarnym, rozwijać twórczość artystyczną i nawiązać nowe przyjaźnie lub odżywić stare.
Kluby dla sportu i gier
Do biblioteki można przyciągnąć też fanów sportu i zawiązać Klub Futbolu czy Klub Tenisa. Tego rodzaju kluby najlepiej poprowadzić z lokalnym ośrodkiem sportu i rekreacji. Taki klub w bibliotece może być przyczynkiem do szerokiej współpracy, a każdy sukces Roberta Lewandowskiego lub Igi Świątek przyciągnie do biblioteki osoby chcące poznać biografie mistrzów i ich drogę do kariery. Na spotkanie klubu można zaprosić sportowca, zorganizować fitness z książką lub turniej na konsoli, rozegrać mecz piłkarzyków, a nawet pojedynek lub mecz literacki.
Biblioteka może powołać też Klub Podróżnika, Klub Szachisty lub Klub Gier Planszowych (także z możliwością tworzenia autorskich propozycji planszowych czy gier RPG). Takie kluby często wychodzą z różnymi aktywnościami poza mury biblioteczne.
Kluby inne
Biblioteki to miejsca spotkań, dlatego zawiązanie klubu zależy od naszej pomysłowości. Z powodzeniem sprawdzą się tutaj także: Klub Wiedzy, Klub Filmowy, Klub Plastusia, Klub Kreatywności, Klub Kodowania, Klub Historyczny, Klub Teatralny, Klub Filozofów. Na koniec wspomnę o Klubie Czarnego Krążka. Fani płyt winylowych spotykają się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Słupsku i organizują niesamowite muzyczne wydarzenia.
Kluby w bibliotekach – jako miejsca bezpłatne i otwarte dla każdego – są wręcz przeznaczone do integracji społeczności, nawiązania nowych znajomości oraz prowadzenia inspirujących dyskusji. Spotkania klubowiczów to okazja zarówno do oficjalnych, jak i nieformalnych rozmów o literaturze, do nauki przez zabawę, jak i zaszczepienia pasji u innych. A także – co najważniejsze – do pozyskania czytelników i budowania stałej więzi z nimi.
Artykuł powstał jako poradnik dla pracowników bibliotek w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 na lata 2021-2025 i został opublikowany na stronie nprcz.pl. Można na niej znaleźć również inne artykuły i materiały promocyjno-edukacyjne do pobrania.