Na całym świecie biblioteki publiczne zmieniają się, dostosowują do potrzeb i wymagań współczesnego użytkownika. Ważną zmianą jest też konieczność podejmowania działań marketingowych.
Wiele bibliotek stawia na nowoczesne formy marketingu. Nie są to już tylko tradycyjne reklamy, ulotki czy plakaty. Wykorzystuje się dobrodziejstwa internetu i mediów społecznościowych, jak np.: filmy, trailery, e-wydarzenia, webinaria, fanpage’e czy tzw. akcje łańcuchowe polegające na wzajemnym polecaniu i udostępnianiu treści reklamowych.
Promocja biblioteki to działania służące maksymalnemu zaspokojeniu potrzeb użytkowników (klientów) oraz zwiększeniu popularności samej instytucji bądź jej usług i oferty. Dzięki promocji wzmacniamy rolę biblioteki, a także budujemy jej prestiż i markę. Działania marketingowe powinny być prowadzone przez wszystkie biblioteki – oczywiście na miarę ich możliwości. Warto dobrze przemyśleć i stworzyć plan działań marketingowych. Trzeba zacząć od analizy potrzeb różnych grup wiekowych potencjalnych użytkowników, zdiagnozować ich opinie, zainteresowania i preferencje – dotyczące oferty biblioteki i jej organizacji. Dzięki takiej analizie będziemy wiedzieć, czego oczekuje odbiorca, a także jakie usługi warto wprowadzić do biblioteki, jak dostosowywać księgozbiór lub pod jakim kątem kreować zmiany organizacyjne.
Oczywiście planując działania promocyjne, trzeba pamiętać o budżecie, jakim dysponujemy, o możliwościach organizacyjnych i kadrowych. Ale błędem jest „strategia niemożności”. Nie należy się bać wyzwań. Wiele przedsięwzięć można zrealizować, wykorzystując pomysłowość, odwołując się do pomocy czytelników. Mając dobrze przygotowany, atrakcyjny projekt, można próbować znaleźć darczyńców, sojuszników, współorganizatorów. Dobre efekty sprzyjają nawiązaniu współpracy z lokalnymi firmami, organizacjami, instytucjami kultury, fundacjami, osobami prywatnymi. W ten sposób biblioteka może pozyskać różne dary (np. książki od księgarni, usługi cateringowe, drukarskie), uzyskać pomoc finansową, wykorzystać umiejętności i zainteresowania (np. fotograficzne czy plastyczne) zaprzyjaźnionych czytelników. Bibliotekarz powinien pomyśleć o tym, co biblioteka może zaoferować w zamian. Warto np. zaproponować: prezentację sponsora podczas organizowanego wydarzenia, polecenie firmy na stronie internetowej biblioteki, publikację informacji o sponsorze, darczyńcy w lokalnych mediach, umieszczenie logo w materiałach promocyjnych, mediach społecznościowych. W rozmowach trzeba pokazać, ilu jest czytelników biblioteki i kim oni są, przekonać partnera o korzyściach, jakie przyniesie mu współpraca z biblioteką.
Podstawy dobrej promocji
Program działań marketingowych powinien skupiać się na realnych możliwościach biblioteki i być adekwatny do oferty biblioteki. Nie gwarantujmy użytkownikom bogatej oferty audiobooków, jeśli zakupiliśmy ich tylko 10 egzemplarzy. Nie reklamujmy biblioteki jako miejsca przyjaznego, podczas gdy nie dopuszcza się do swobodnego korzystania z dóbr i księgozbioru w wolnym dostępie. Nie promujmy biblioteki jako miejsca, w którym jest wielki wybór nowości wydawniczych, jeśli ostatnie zakupy były robione rok temu. Nie można zapraszać na „wielką i prestiżową wystawę”, jeśli w rzeczywistości jest to tylko mała gablota itd. Nie wszyscy bibliotekarze zdają sobie z tego sprawę, ale wyidealizowane działania i przedstawienie oferty biblioteki na wyrost nie zawsze wpłynie pozytywnie na jej wizerunek. Jeśli użytkownik postanowi sprawdzić taką ofertę, a okaże się, że zdecydowanie nie jest ona zgodna z deklaracją, z pewnością podzieli się swoją opinią ze znajomymi, może też wystawić negatywny komentarz np. na profilu biblioteki w mediach społecznościowych.
Promocja nie może być celem samym w sobie, powinna służyć rozwojowi działalności merytorycznej biblioteki. Trzeba racjonalnie wykorzystać możliwości biblioteki, dążyć do świadczenia wysokiej jakości usług, określać potrzeby i oczekiwania użytkowników, wprowadzać innowacyjne działania oraz traktować każdego (nawet tego natrętnego) użytkownika jak chlebodawcę. Bo to dzięki użytkownikom biblioteka może istnieć.