W ubiegłym roku liczba bibliotek znów zmalała, podobnie zmieniły się inne wskaźniki dotyczące wyników funkcjonowania bibliotek. Z bibliotecznej mapy Polski zniknęły tym razem 44 biblioteki publiczne. Natomiast biorąc pod uwagę wszystkie biblioteki wraz z placówkami biblioteczno-informacyjnymi ubyło ich aż 102. Oto najnowszy raport o Stanie bibliotek w 2015 roku – tylko w Lustrze Biblioteki!
SIEĆ BIBLIOTEK W POLSCE W 2015 ROKU
W 2015 roku w Polsce działalność prowadziło łącznie 9 710 bibliotek (dane na 31.12.2015), w tym:
- 8 050 bibliotek publicznych
- 272 biblioteki pedagogiczne (wraz z filiami)
- 1 001 bibliotek naukowych
- 315 bibliotek fachowych
- 52 biblioteki fachowo-beletrystyczne
- 21 bibliotek Ośrodków INTE
- 13 bibliotek Towarzystw Naukowych
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego liczba bibliotek w Polsce zmniejsza się. Jeszcze w 2014 roku było ich o 102 więcej (9 812). Duże zmiany uwidaczniają się w bibliotekach fachowych, których jest o 42 mniej. Wyjątek stanowiły biblioteki pedagogiczne, których w 2015 roku funkcjonowało 272, czyli o 3 więcej (w 2014 r. było ich 269). Co więcej GUS tłumaczy, że: 13 Wojewódzkich Bibliotek Publicznych i 1 Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka posiadały także status biblioteki naukowej, w związku z tym zostały wymienione w kolumnach „Publiczne”, „Naukowe” i „Pedagogiczne”. Niestety przy kolejnych badaniach liczba ta znacznie zmaleje, ponieważ w woj. kujawsko-pomorskim niedawno zlikwidowano 9 filii Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Bydgoszczy, a już niedługo ma przestanie istnieć filia w Brodnicy Biblioteki Pedagogicznej w Toruniu.
STAN BIBLIOTEK PUBLICZNYCH W 2015 ROKU
W 2015 roku w Polsce funkcjonowało 8 050 bibliotek publicznych. W porównaniu z rokiem poprzedzającym liczba bibliotek publicznych zmniejszyła się o 44 placówki – przeczytaj raport o stanie bibliotek w 2014 roku oraz analizę danych z poprzednich lat. Warto zaznaczyć, że czynnych bibliotek było tylko 7 952.
Uwaga! Aby przedstawić różnice danych z 2015 roku w stosunku do danych z 2014 roku zastosowano zapis liczbowy podany w nawiasach z oznaczeniami +/- odpowiadającymi kolejno: wzrostowi/spadkowi.
Spośród 8 050 bibliotek, aż 5 443 to filie biblioteczne (w tym 172 dla dzieci). Prawie 66% filii działało w obszarach wiejskich. Działalność prowadziło: 18 bibliotek wojewódzkich, 41 bibliotek powiatowych, 61 bibliotek w miastach na prawach powiatu, 273 biblioteki w gminach miejskich, 592 biblioteki w gminach miejsko-gminnych, 1 618 bibliotek w gminach wiejskich oraz 4 inne. Z przedstawionych przez GUS danych wynika, że w 2015 roku w Polsce działały 94 biblioteki publiczno-szkolne (-18), 1 311 bibliotek w strukturze ośrodka kultury lub innej instytucji (+25).
W 2015 roku najwięcej bibliotek znajdowało się w województwach: mazowieckim (961, +3), śląskim (791, -9) małopolskim (725, +1). Najmniej bibliotek znajdowało się w województwach: świętokrzyskim (270, +1), lubuskim (253, +1), podlaskim (238, -2).
ZOBACZ INFOGRAFIKĘ STAN BIBLIOTEK W POLSCE W 2015 ROKU
LICZBA LUDNOŚCI NA 1 BIBLIOTEKĘ
W 2015 roku na 1 bibliotekę przypadało 4 775 mieszkańców. Zwiększa się także powierzchnia pomieszczeń w bibliotekach – 1 080 540 m kw. – niewątpliwie wynik ten związany jest z licznymi modernizacjami bibliotek w ostatnich latach. W czytelniach na jedno miejsce przypadało aż 323 mieszkańców.
KSIĘGOZBIÓR BIBLIOTEK
W polskich bibliotekach publicznych w 2015 roku znalazło się 129 904 438 zbiorów (-829 tys.) z czego 98,6% stanowią książki. Pozostałe zbiory to rękopisy, stare druki, mikroformy, druki muzyczne, dokumenty kartograficzne, dokumenty graficzne, normy i opisy patentowe, materiały audiowizualne (w tym audiobooki 1 022 356) i inne.
ZBIORY CYFROWE
3 302 168 – to liczba licencjonowanych zbiorów elektronicznych (+562 tys.). Biblioteki wykupiły dostęp do platform z dostępem do 3 299 280 e-booków, 1 586 czasopism elektronicznych, 232 baz danych i innych zbiorów cyfrowych. Liczba materiałów zdigitalizowanych przez biblioteki w 2015 roku wyniosła 1 148 667.
WPŁYW MATERIAŁÓW BIBLIOTECZNYCH
Spadła liczba wpływów materiałów bibliotecznych do bibliotek publicznych. W ciągu 2015 roku do księgozbiorów bibliotek trafiło łącznie 4 562 699 materiałów (-88 tys.), w skład których wchodziły książki i czasopisma oraz 324 465 zbiorów nieelektronicznych. Największe wpływy posiadały biblioteki publiczne w województwie mazowieckim, a najmniejsze w lubuskim. W bibliotekach publicznych notuje się coraz mniejsze zainteresowanie zakupem zbiorów elektronicznych – wyniosło ono 13 292 (-18 tys.) [zob. także Zbiory Cyfrowe]. Z drugiej strony biblioteki prenumerowały więcej tytułów czasopism bieżących – ich liczba wyniosła 98 244, czyli wzrosła o ponad 8 tys. w stosunku do danych z 2014 roku.
UBYTKI MATERIAŁÓW BIBLIOTECZNYCH
W 2015 roku liczba ubytków materiałów bibliotecznych w bibliotekach wyniosła kolejno: 4 985 283 książki, 21 435 czasopism, 226 405 dokumentów nieelektronicznych oraz 6 558 zbiorów elektronicznych zinwentaryzowanych.
CZYTELNICY I ODWIEDZINY W BIBLIOTECE
Niezbyt optymistycznie kształtują się odwiedziny w bibliotekach oraz liczba czytelników bibliotek. W 2015 roku w bibliotekach zanotowano 75 927 492 odwiedzin (-10,5 mln!). Z kolei 6 232 907 – to liczba zarejestrowanych aktywnych użytkowników wypożyczających (-69 tys.). Na jedną bibliotekę przypada 774 czytelników.
Według kategorii wiekowych czytelnikami w 2015 roku najczęściej były osoby w wieku 25-44 lat (1 746 630). Kolejnymi grupami czytelników były osoby w wieku: 45-60 lat, 6-12 lat, powyżej 60 lat oraz 20-24 lat. Najmniej aktywną grupą czytelników były grupy wiekowe do 5 lat oraz w przedziale 13-15 lat. Najwięcej czytelników pochodziło z województwa mazowieckiego (ponad 947 tys.) i śląskiego (ponad 793 tys.), a najmniej z podlaskiego, lubuskiego, opolskiego i świętokrzyskiego.
Biorąc pod uwagę kryterium zajęcia, najbardziej aktywną grupą czytelników były osoby uczące się (2 716 354, -110 tys.) i osoby pracujące (2 136 822, +33 tys.)
WYPOŻYCZENIA NA ZEWNĄTRZ
W 2015 roku czytelnicy wypożyczyli łącznie 112 430 633 zbiorów. Niestety wynik ten jest o około 3 mln mniejszy w stosunku do danych wypożyczeń za 2014 rok, a w porównaniu z 2013 rokiem różnica wynosi 6,5 mln! Najczęściej wypożyczane były książki (97%) i czasopisma (3%). Czytelnicy wypożyczyli także zbiory nieelektroniczne oraz dokumenty elektroniczne na nośniku fizycznym – tu także nastąpił duży spadek wypożyczeń.
UDOSTĘPNIANIE NA MIEJSCU
W 2015 roku biblioteki zapewniły 118 922 miejsc w czytelniach (+1,5 tys.). Udostępniono 10 025 888 książek i 9 805 310 czasopism, 450 861 pozostałych zbiorów nieelektronicznych oraz 142 058 dokumentów elektronicznych na nośnikach fizycznych. Liczba udostępnień książek i czasopism na miejscu spadła o około 1,2 mln. Dużym zainteresowaniem cieszyły się za to udostępnienia audiobooków (31 313, +9,5 tys.).
KOMPUTERYZACJA BIBLIOTEK
Coraz więcej bibliotek jest skomputeryzowanych. W 2015 roku 93,6% bibliotek publicznych było wyposażonych w komputery. Łącznie we wszystkich bibliotekach znalazło się ponad 47,5 tys. terminali komputerowych, z czego do użytku czytelników udostępniano blisko 57%. Dostęp do internetu dla użytkowników zagwarantowany był na prawie wszystkich komputerach. Tylko w 2015 roku biblioteki zakupiły 4 053 komputerów (+260).
Tylko 5 836 z 8 050 bibliotek w Polsce posiada swoją stronę internetową. W stosunku do poprzedniego roku liczba ta wzrosła o 83. Najwięcej stron internetowych bibliotek zarejestrowano kolejno w województwach: śląskim, mazowieckim, małopolskim i wielkopolskim. Najmniej witryn www posiadały biblioteki z województw: podlaskiego, świętokrzyskiego i lubuskiego.
GODZINY OTWARCIA BIBLIOTEK
W 2015 roku według tygodniowej liczby godzin działalności biblioteki publiczne były czynne ogółem przez 7 952 godziny (-39). Większość bibliotek było otwartych przez 31-40 godzin tygodniowo. Pozostałe najczęściej działały w wymiarze 11-20 godzin lub 41-50 godzin tygodniowo.
PRACOWNICY BIBLIOTEK
Liczba pracowników działalności podstawowej na stanowiskach bibliotekarskich wyniosła ogółem 16 430 osób, w tym pełnozatrudnieni stanowili grupę 12 760 osób. Oznacza to, że liczba etatów dla bibliotekarzy zwiększyła się o 232 na przestrzeni jednego roku. Prawie 8 tys. bibliotekarzy posiada wykształcenie bibliotekarskie, a 4 786 wykształcenie średnie.
DZIAŁALNOŚĆ BIBLIOTEK
Biblioteki stają się instytucjami wielozadaniowymi i chętnie urozmaicają swoją ofertę. W 2015 roku w bibliotekach odbyło się 303 858 imprez dla użytkowników (-13 293), 1152 konferencji i seminariów (+368) oraz innych szkoleń i wydarzeń. Oferta organizowanych imprez i wymienionych form przyciągnęła do bibliotek łącznie 9 963 350 osób. Według województwa najbardziej aktywnymi bibliotekami były te z województwa śląskiego, łódzkiego, które zorganizowały odpowiednio po ponad 31 tys. imprez oraz zajęć w swoim regionie.
Biblioteki prowadzą także działalność wydawniczą. W 2015 roku wydano 1 124 tytuły (+336), tj. 880 wydawnictw zwartych, w tym 54 w wersji elektronicznej (+316) oraz 244 wydawnictw ciągłych, w tym 104 w wersji elektronicznej (+20).
NIEPEŁNOSPRAWNI W BIBLIOTEKACH
Biblioteki zwracają coraz bardziej uwagę na osoby niepełnosprawne, starając się dopasować swoją ofertę i warunki lokalowe do potrzeb osób z różnymi dysfunkcjami. Działania te obejmują przystosowanie budynku do osób poruszających się na wózkach inwalidzkich (odpowiednie wejście do budynku posiadało 3 081 bibliotek (+155), udogodnienia wewnątrz budynku 1 766 bibliotek (+129), udogodnienia dla użytkowników niewidzących i słabowidzących (np. wyposażenie czytelni w specjalny sprzęt komputerowy, urządzenia do odtwarzania audiobooków itd.) zapewniło 59 bibliotek (-135). W 2015 roku biblioteki zapewniły 2 135 miejsc dla osób niepełnosprawnych w czytelniach (-20).