W październiku rusza ACADEMICA – Cyfrowa Wypożyczalnia Publikacji Naukowych. Dzięki niej studenci, uczniowie, pracownicy naukowi i wiele innych osób będzie mogło bezpłatnie czytać kilkaset najnowszych książek i czasopism naukowych ze wszystkich dziedzin wiedzy. Zobacz jak działa innowacyjny system elektronicznego wypożyczania publikacji od strony bibliotekarza i użytkownika.
ACADEMICA to system wypożyczeń międzybibliotecznych, który zastąpi tradycyjny sposób wypożyczeń przez wysyłanie egzemplarzy drogą pocztową. Zmniejszy to koszty i skróci czas oczekiwania na książkę do minimum, bowiem użytkownik będzie mógł skorzystać z elektronicznej wersji w cyfrowej wypożyczalni ACADEMICA na terminalu w wybranej bibliotece partnerskiej w całej Polsce – tak w skrócie przedstawia się cel ACADEMICA. Projekt oferuje także dodatkowe usługi.
Długo wyczekiwany przez środowisko naukowe oraz bibliotekarzy projekt Biblioteki Narodowej powstawał od 2010 roku. Aktualnie znajduje się on w końcowym etapie fazy testów. Koszt przedsięwzięcia wyniósł 36 600 000 złotych. Na koniec października 2014 roku zostanie uruchomiony dostęp do zasobów ACADEMICA dla wszystkich.
Już teraz prezentujemy szczegóły działania i korzystania z Cyfrowej Wypożyczalni Publikacji Naukowych. Testowaliśmy system od strony administracji dla bibliotekarza oraz od strony użytkownika docelowego.
ACDAEMICA to cyfrowa wypożyczalnia powstała z myślą o ułatwieniu dostępu do zasobów naukowych. Tym samym oferta edukacyjna bibliotek zostanie powiększona oferując swoim czytelnikom dostęp do tysięcy publikacji naukowych ze wszystkich dziedzin wiedzy. Znajdziemy tu podręczniki akademickie, publikacje naukowe, czasopisma naukowe z listy Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jest to bardzo przydatne narzędzie do poszukiwań publikacji dla naukowców, studentów, badaczy, historyków i innych zainteresowanych, ponieważ publikacje naukowe wydawane są w niskich nakładach i często nie są one dostępne w bibliotekach. Wszystkie publikacje będą powiązane z wynikami wyszukiwania w POLONA.
CWPN ACADEMICA – działanie i korzystanie z systemu
ACADEMICA jest bardzo intuicyjna, już po 2 minutach użytkownik sam wie co robić i jak wyszukiwać. Administracja od strony bibliotekarza również nie sprawia problemów. Sam interfejs jest prosty i wszystko można łatwo odnaleźć. Oto nasze spostrzeżenia odnośnie trzech dostępnych interfejsów: publicznego, terminalowego oraz administracyjnego.
INTERFEJS PUBLICZNY – szukaj, czytaj publikacje w domenie publicznej oraz rezerwuj te chronione prawem autorskim
Całość interfejsu ACADEMICA podzielona została na dwie główne części: wyszukiwanie zbiorów oraz bibliotek partnerskich.
Wyszukiwarka prosta oraz zaawansowana umożliwia wyszukiwanie pełnotekstowe oraz we wszystkich metadanych. Wyniki w postaci przejrzystej listy są filtrowane według różnych kryteriów oraz sortowane według daty lub tytułu. Każda z pozycji oznaczona jest ikoną wskazującą na typ zasobu oraz opisana przed podstawowe metadane obiektu. Każdy użytkownik może czytać tylko publikacje znajdujące się w domenie publicznej – wtedy przy danej pozycji pojawi się ikona z zieloną kropką. Pozostałe publikacje trzeba zarezerwować.
System rezerwacji jest dostępy dla zalogowanych użytkowników, którzy jednorazowo aktywują swoje konto w bibliotece partnerskiej. Następnie po zmianie hasła dostępowego użytkownik może dokonywać rezerwacji podzielonych na moduły godzinowe. Proces ten jest bardzo prosty i odbywa się w 3 krokach: wybraniu dokumentu, terminu oraz zapisaniu rezerwacji.
INTERFEJS TERMINALOWY – szukaj, czytaj wszystkie publikacje i rezerwuj
Zalogowany użytkownik ma dostęp do wszystkich publikacji w ACADEMICA i metadanych oraz pełnej funkcjonalności. Publikacje chronione prawem autorskim można czytać w czasie, który użytkownik sobie zarezerwował na dedykowanych terminalach znajdujących się na terenie bibliotek całej Polski.
Istnieje możliwość zrobienia 15-minutowej przerwy podczas pracy, po czym należy ponownie się zalogować. Kwadrans przed końcem pracy system informuje za pomocą komunikatu o możliwości przedłużenia rezerwacji o jedną godzinę bądź o jej zakończeniu, gdy publikacja jest zarezerwowana przez innego czytelnika.
INTERFEJS ADMINISTRACYJNY – zarządzaj wypożyczeniami w bibliotece
Praca z publikacją
W czasie pracy z tekstem użytkownik może skorzystać z przydatnych opcji powiększania tekstu, zmiany sposobu wyświetlania publikacji, zmiany formatu, nawigacji (atrybut: strona tytułowa lub spis treści). Trzeba przyznać, że część skanów jest mało dokładna i krzywa, przeszkadza to tylko w odbiorze estetycznym, jednak nie zakłóca pracy. Jakość skanów po powiększeniu znacznie poprawia czytelność stron. Obszerne publikacje wczytują się dłużej, dlatego trzeba trochę dłużej poczekać. Czasem także nie pojawiają się miniatury. Projekt jeszcze jest w fazie testów, dlatego nie wszystkie narzędzia zadziałały poprawnie.
Ze względu na ograniczenia publikacje chronione nie mogą zostać skopiowane, pobrane lub wydrukowane, jednak istnieje możliwość robienia notatek do tekstu lub sporządzania cytatów do objętości 3600 znaków. Notatki te są zapisywane na koncie użytkownika i dostępne z każdego komputera po zalogowaniu.
Rezerwacja publikacji
Rezerwacji można dokonywać dwa tygodnie wcześniej – maksymalnie 5 publikacji na okres 3 dni. Rezerwacja ulega anulacji w przeciągu 15 minut w momencie, gdy system wykryje że nie została otwarta publikacja. Jest to dobre rozwiązanie w przypadku dużego zainteresowania konkretnym tytułem przez wiele osób.
Sugestia
Jeśli w systemie nie ma publikacji, którą potrzebuje użytkownik zawsze może on skorzystać z opcji Sugestia i zaproponować jej zdigitalizowanie na żądanie.
Biblioteki
Biblioteki należące do systemu ACADEMICA można wyszukiwać w zakładce Biblioteki przy użyciu geolokalizacji.
Ograniczenia prawne – poszanowanie praw autorskich
Publikacje dostępne w domenie publicznej oraz te, na które ACADEMICA posiada licencje będą udostępniane dla wszystkich bez dodatkowych zabezpieczeń. Trochę inaczej przedstawia się sytuacja, gdzie nowsze publikacje są chronione przez prawo. Ze wzglądu ograniczenia wynikające z praw autorskich i innych system ACADEMICA będzie umożliwiał dostęp do danej publikacji tylko jednemu użytkownikowi w tym samym czasie. W tym przypadku pomocny okazuje się system rezerwacji przez który użytkownik zamawia dokument na konkretną godziną w wybranej przez siebie bibliotece. Praca z publikacją będzie możliwa na jednym z terminali w bibliotece partnerskiej. Podstawą prawną do stworzenia cyfrowej wypożyczalni stał się art. 28 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Wszystkie publikacje chronione nie będą mogły być kopiowane bądź pobierane przez użytkowników. Bezpieczeństwo ma zapewnić system Linux na którym oparta jest ACADEMICA. Na terminalach bibliotecznych nie będzie dostępu również do usług internetowych, zablokowane zostaną systemy poczty elektronicznej. W przyszłości być może użytkownik będzie mógł na własny użytek wydrukować część danej publikacji. Kontrolę nad systemem wypożyczeń sprawować będą pracownicy bibliotek partnerskich. Dodatkowo ACADEMICA podpisała 80 licencji niewyłącznych z autorami na publikację ich prac naukowych. Wśród nich znalazł się Uniwersytet Szczeciński, który udostępni wszystkie swoje czasopisma.
Prace digitalizacyjne
Nad ACDAEMICA pracuje 11 osób, które skanują dokumenty oraz 4 osoby zajmujące się przepływem materiałów do digitalizacji i nadzorem nad tym procesem. W ramach projektu zakupiono 6 dodatkowych skanerów, które znajdują się w pracowni digitalizacji Cyfrowej Biblioteki Narodowej POLONA. Dziennie powstaje około 42 tysięcy skanów, co daje liczbę niecałych 400 publikacji. Aktualnie w zasobach znajduje się prawie 420 tys. publikacji.
Zapraszamy do korzystania z ACADEMICA. Szczegóły projektu dostępne są na stronie academica.edu.pl – wkrótce ten adres będzie też umożliwiał dostęp do zasobów ACADEMICA.
Tekst powstał przy wsparciu Biblioteki Narodowej, która udostępniła system ACADEMICA do testów red. nacz. Lustra Biblioteki.
Przeczytaj także relację z konferencji o projekcie ACADEMICA oraz artykuł o Projekcie Merkuriusz.